De beroemde ‘Sikkel van Moerman’ is samen met tal van andere vondsten uit oude en nieuwe opgravingen te zien in de overzichtstentoonstelling Wolven en slakken: ijzerwinning op de Veluwe. In deze tentoonstelling, die vanaf zondag 17 maart te zien is in CODA Museum, wordt nieuw licht geworpen op de vroegmiddeleeuwse Veluwse ijzerindustrie.
In de vroege Middeleeuwen was op de Veluwe sprake van een grootschalige ijzerindustrie waar in een aantal eeuwen meer dan 50 miljoen kilo ijzer werd geproduceerd. Ook nu zijn, na meer dan duizend jaar, nog steeds de resten van deze ijzerindustrie zichtbaar in het Veluws landschap: ijzerkuilen waar klapperstenen (het ijzererts) werden gedolven, houtskoolmeilers waarin hout werd verkoold, slakkenhopen waar het afval werd gedumpt (en soms een restje wolf, het ruwe ijzer) en aarden burgen (zoals de Hunneschans bij het Uddelermeer) van waaruit de handel mogelijk gecontroleerd werd.
Recent onderzoek werpt nieuw licht op deze ijzerindustrie. Zo lijkt het erop dat de periode waarin de ijzerindustrie plaats vond veel langer is dan eerder werd aangenomen en mogelijk duurde van de vijfde tot de twaalfde eeuw na Christus. Ook zijn er veel meer vindplaatsen die met deze ijzerindustrie in verband kunnen worden gebracht en lijkt het gebied en de intensiteit van de productie veel groter dan gedacht. Door experimenteel onderzoek en door een nieuwe techniek om de herkomst van ijzer te kunnen bepalen, zijn er recent meer gegevens bekend geworden.
Sikkel van Moerman
Zo is onlangs door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een methode in het veld getoetst, waarbij de chemische samenstelling in de slakrestanten in het ijzer van de ‘Sikkel van Moerman’ is vergeleken met die van de ijzerslakken van de nabijgelegen ijzerslakkenhoop. Hieruit bleek dat het zeker om ‘oud’ ijzer gaat en dat het zeer waarschijnlijk is dat de sikkel gemaakt is van ijzer dat is geproduceerd in het Orderbos. Dit is een van de eerste keren dat dit soort onderzoek is toegepast in Nederland en het blijkt een veelbelovende techniek. Hiermee wordt het mogelijk om te bepalen of ijzeren voorwerpen die elders gevonden zijn, gemaakt zijn van Veluws ijzer. Denk bijvoorbeeld aan voorwerpen die in Kootwijk of Dorestad zijn gevonden of in gebieden waar handel mee werd gedreven zoals Scandinavië of Duitsland.
Deze inmiddels beroemde ‘Sikkel van Moerman’ is samen met tal van andere vondsten uit oude en nieuwe opgravingen te zien in Wolven en slakken: ijzerwinning op de Veluwe die zondag 17 maart om 14.30 uur geopend wordt. Rond deze tentoonstelling worden verschillende activiteiten georganiseerd, waaronder een familiedag (zondag 14 april) en een symposium (vrijdag 17 mei).
Informatie over deze tentoonstelling is ook te lezen op www.coda-apeldoorn.nl/ijzerwinning; hier kunt u ook uw online ticket kopen. Tevens vindt u hier begin maart meer informatie over de activiteiten die in het kader van deze tentoonstelling worden georganiseerd.
Wolven en slakken: ijzerwinning op de Veluwe komt mede tot stand dankzij (financiële) bijdrage van Prins Bernhard Cultuurfonds, provincie Gelderland, gemeente Apeldoorn en Erfgoedplatform Apeldoorn. De tentoonstelling is een samenwerking van CODA, de Sectie Archeologie Gemeente Apeldoorn (SAGA) en de Archeologische Werkgroep Apeldoorn (AWA).